Tranh cãi quyền thừa kế

Mối kình địch giữa hai dòng họ bắt đầu sau khi vua Richard II bị người em họ Henry Bolingbroke, Công tước của Lancaster, lật đổ vào năm 1399. Chính quyền của Richard II rất mất lòng dân và Bolingbroke, trở về Anh sau giai đoạn lưu vong ở nước ngoài, lúc đầu chỉ muốn lấy lại tước hiệu Công tước xứ Lancaster. Nhưng nhận được sự ủng hộ của hầu hết các quý tộc, Bolingbroke lật đổ Richard II và lên ngôi với vương hiệu Henry IV. Tuy nhiên, so với một ứng cử viên khác cho ngai vàng, John của Gaunt, con trai thứ ba của vua Edward III, Bolingbroke ở quá xa chi trưởng của dòng họ được thừa kế. Theo đúng luật thừa kế, ngai vàng lẽ ra phải được trao cho một trong những con trai của Lionel của Antwerp, Công tước của Clarence, con trai thứ hai của Edward III. Trên thực tế, Richard II, không có con, cũng đã phong Roger Mortimer, Bá tước thứ tư của March và là cháu trai của Lionel, làm thái tử. Tuy nhiên, Mortimer qua đời một năm trước đó và trước khi Bolingbroke về nước, các quý tộc đã dự định đưa con trai nhỏ của Mortimer, Edmund, lên thừa kế ngai vàng. Trong vài năm nắm giữ ngai vàng, Henry IV phải đối phó với một số cuộc nổi dậy dưới danh nghĩa cần vương cho Mortimer và con trai ở xứ Wales, Chesire và Northumberland. Tất cả các cuộc nổi dậy đều bị đàn áp, dù chính quyền trung ương gặp không ít khó khăn.

Henry IV băng hà năm 1413. Con trai và người thừa kế của ông, Henry V, được thừa kế một quốc gia tương đối hòa bình. Henry V tỏ ra là một chiến binh can trường. Quân đội của ông đã đánh tan quân Pháp trong cuộc Chiến tranh Trăm năm, giúp ông giành được uy tín lớn trong nước và củng cố ngai vàng cho dòng họ Lancaster. Trong thời kỳ trị vì khá ngắn ngủi của Henry V, ông phải đối phó với âm mưu Southampton, một mưu đồ lật đổ ông. Người thực hiện âm mưu này là Richard, Bá tước của Cambridge, con trai của Edmund của Langley, con trai thứ tư của Edward III. Âm mưu thất bại và Cambridge bị xử tử năm 1415. Vợ của Cambridge, Anne Mortimer, cũng muốn giành ngai vàng do bà là con gái của Roger Mortimer và là hậu duệ của Lionel của Antwerp. Anh trai Edmund của bà, một người ủng hộ Henry V nhiệt thành, qua đời khi chưa có con, nên bà trở thành người thừa kế gần nhất trong dòng hoàng tộc chính thống.

Richard, con trai của Cambridge và Anne Mortimer, mới bốn tuổi khi cha bị hành quyết. Richard được thừa kế tước hiệu Công tước xứ York từ người anh của Cambridge, Edward của Norwich, Công tước thứ hai của York, chết trận khi chiến đấu cùng Henry V ở trận Agincourt. Mặc dù Cambridge tạo phản, Henry V vẫn cho phép Richard thừa kế tước hiệu và phần đất phong của người bác quá cố, qua đời mà không có người thừa kế. Lúc đó, Henry V, còn có ba người em trai, đang ở độ tuổi đẹp nhất và vừa kết hôn, tin tưởng chắc chắn vào khả năng nhà Lancaster sẽ bảo vệ được ngai vàng. Tuy nhiên, sau khi ông qua đời, con trai duy nhất của ông gặp các vấn đề thần kinh, không đủ sức cai trị, trong khi những người em trai không nhận được sự ủng hộ để thừa kế ngai vàng. Tất yếu, Richard của York trở thành một ứng cử viên hàng đầu cho ngai vàng nước Anh.

Henry VI

Henry V đột ngột qua đời năm 1422 và con trai ông, Henry VI của Anh, nối ngôi khi là một đứa bé sơ sinh mới chín tháng tuổi. Sau cái chết của người chú, John, Công tước của Bedford năm 1435, các triều thần bên cạnh Henry VI không còn ai đáng tin cậy. Những người nhiều ảnh hưởng nhất là Humphrey, Công tước của Gloucester, một người chú khác của nhà vua, Hồng y Beaufort và William de la Pole, Công tước thứ nhất của Suffolk. Tuy nhiên, uy tín của họ suy giảm do những thất bại trong cuộc Chiến tranh Trăm năm tiếp diễn với người Pháp. Trong thời của Henry VI, nước Anh lần lượt để mất cho Pháp nhiều vùng lãnh thổ, bao gồm cả phần đất mà Henry V giành được trước kia.

Nội bộ triều đình cũng chia rẽ. Suffolk bắt giam Humphrey của Gloucester với cáo buộc ông này phạm tội khi quân. Humphrey chết trong ngục khi đang chờ xét xử ở Bury St Edmunds năm 1447. Một số sử gia cho rằng Chiến tranh Hoa Hồng bắt đầu từ cái chết của Humphrey. Tuy nhiên, sau những thất bại ở Pháp, chính Suffolk cũng buộc phải từ chức và bị sát hại khi trên đường đi lưu vong. Edmund Beaufort, Công tước thứ hai của Somerset, thừa kế quyền hành của Suffolk trong triều và tìm kiếm hòa bình với Pháp. Tuy nhiên, Richard, Công tước của York, đang làm tư lệnh quân đội Anh ở Pháp, muốn tiếp tục cuộc chiến và chỉ trích triều đình, đặc biệt là Somerset, hèn nhát, tham nhũng và ăn chặn tiền của quân đội đang chiến đấu ở Pháp. Trong tất cả những biến động này, Henry VI hầu như không có vai trò gì. Ông tỏ ra là một vị vua yếu ớt, không chút ảnh hưởng. Hơn nữa, Henry VI còn bị bệnh thần kinh có thể do di truyền từ ông ngoại là vua Charles VI của Pháp. Đến năm 1450, rất nhiều quý tộc cho rằng Henry VI không thể hoàn thành nhiệm vụ trên ngai vàng.

Năm 1450, một cuộc nổi loạn xảy ra ở Kent do Jack Cade lãnh đạo. Triều đình và bản thân nhà vua bị chỉ trích vì không thể bảo vệ tài sản của nhiều tầng lớp, cả thường dân và quý tộc, trước sự cướp bóc của quân nổi loạn. Quân nổi loạn thậm chí chiếm được một phần London, nhưng người dân ở đó tổ chức các nhóm tự vệ và đẩy lui các cuộc cướp bóc. Quân nổi loạn sau đó tự giải tán khi một số thành viên hàng đầu được chính quyền ân xá, bao gồm cả Cade (nhưng sau này Cade vẫn bị xử tử).[4]

Hai năm sau, Richard của York trở lại Anh khi đang làm tư lệnh quân đội Anh ở Ireland. Ông dẫn quân về London và đòi Somerset phải cải tổ toàn bộ triều đình. Các quý tộc không ủng hộ sự thay đổi đó và York buộc phải mang quân về trình diện tại Blackheath. Ông bị bắt giam trong hai năm 1452 và 1453 nhưng được thả ra sau khi đã thề sẽ không chống lại triều đình.[5]

Tình hình trị an trên cả nước tiếp tục phức tạp khi các gia tộc phong kiến tranh giành lãnh địa và ảnh hưởng, hoàn toàn coi thường quyền lực của chính quyền trung ương. Nhiều cuộc xung đột vũ trang quy mô lớn diễn ra giữa những gia đình này, như các cuộc chiến giữa nhà Percy và nhà Neville ở Northumberland, giữa nhà Courtenay và nhà Bonville ở Cornwall và Devon. Nhiều binh lính Anh được giải ngũ sau cuộc chiến tranh thất bại ở Pháp trở về nhà tham gia vào những cuộc chiến này. Các lãnh chúa địa phương dần xây dựng quân đội riêng cho họ. Tình trạng tham nhũng và bất lực của chính quyền Henry VI càng khiến các điều kiện cho một cuộc nội chiến thêm chín muồi. Những nhân vật quyền lực nhất trong triều bây giờ là Somerset và các thành viên khác của dòng họ Lancaster được Henry VI phong đất một cách bừa bãi.

Năm 1453, bệnh tình của Henry VI thêm trầm trọng, ông thậm chí không nhận ra được con trai mới sinh của mình, Edward của Westminster. Một hội đồng nhiếp chính được thành lập do chính Richard, Công tước của York, người được lòng dân nhất trong triều đình, đứng đầu. York dần dần củng cố lại quyền lực của ông, bắt giam Somerset và ủng hộ gia đình Neville trong cuộc chiến với nhà Percy tranh giành lãnh địa Northumberland. Neville, Bá tước của Salisbury là anh rể của York, trong khi Percy, Bá tước của Northumberland, là một người ủng hộ nhiệt thành dòng họ Lancaster (dẫu vậy, đến lúc này, York vẫn chưa có dấu hiệu gì cho thấy ông muốn tranh chấp ngai vàng). Tuy nhiên, Henry VI bình phục năm 1455 và phe Lancaster lại chiếm ưu thế trong triều, lần này dưới sự lãnh đạo của Margeret Anjou, hoàng hậu đầy quyền lực, người lãnh đạo trên thực tế của nhà Lancaster. Margeret tập hợp các quý tộc khác trong triều và loại Richard của York khỏi vị trí đứng đầu hội đồng nhiếp chính. Tranh chấp quyền hành bùng phát thành xung đột vũ trang vào năm 1455.